50 plakatów, które poruszyły świat

Moulin Rouge

Współczesna sztuka plakatu narodziła się w XIX-wiecznej Francji jako nowy sposób informowania o produktach, wystawach i ważnych wydarzeniach.

Jules Chéret, nazywany ojcem sztuki plakatu, był jednym z pierwszych mistrzów nowego procesu litografii czterobarwnej. Oto plakat reklamujący paryską rewię Moulin Rouge z 1890 roku.

Absynt Robette

Począwszy od końca XIX aż po początek XX wieku wpływowi artyści nurtu Art Nouveau regularnie otrzymywali zamówienia na plakaty reklamujące dobra luksusowe.

Ten plakat autorstwa Henri Privat-Livemonta, należący do klasyki gatunku, przedstawia postać wzorowaną na twórczości prerafaelitów, która z lubością unosi puchar wypełniony reklamowanym trunkiem – w tym przypadku absyntem Robette.

Le Chat Noir

Le Chat Noir to lokal działający w Paryżu od 1881 roku. Uchodzi on za pierwszy współczesny kabaret.

Przedstawiony tu plakat, zapowiadający wyjazdowe występy artystów kabaretowych, stworzył secesyjny grafik Théophile Steinlen w 1896 roku.

Klub został zamknięty w 1897 roku, gdy zmarł jego właściciel Rodolphe Salis.

Priester

Bogactwo i dekoracyjność plakatów w stylu Art Nouveau szybko ustąpiły miejsca minimalistycznej prostocie: narodził się nurt Sachplakat, czyli „plakat przedmiotowy”.

Pionierem nowego, surowego stylu był 18-letni plastyk niemiecki znany pod pseudonimem artystycznym Lucian Bernhard. W 1906 roku przystąpił do konkursu na plakat reklamujący zapałki Priester. Jego początkowy projekt przedstawiał blat stołu, popielnicę, cygaro i nimfy wyłaniające się z chmury dymu. Jednak w kolejnych krokach Bernhard postanowił uprościć kompozycję, by w końcu zostawić jedynie dwie zapałki i nazwę marki.

Pates Baroni

Leonetto Cappiello podchwycił nowy styl, projektując plakaty zawierające niewielką liczbę wyrazistych elementów. Przeobraził estetykę wcześniejszych dzieł takich twórców, jak Jules Chéret, wprowadzając śmielszą formę i umieszczając elementy graficzne na jednolitym tle.

O ile Chéreta nazywa się ojcem współczesnej sztuki plakatu, Cappiello jest często wskazywany jako ojciec współczesnej reklamy. Jednym z najbardziej znanych jego dzieł jest pochodzący z 1921 roku plakat reklamujący makaron Baroni.

KSIĄŻKI!

Radziecka szkoła plakatu odbiła się szerokim echem wśród twórców na całym świecie. Jedną z najgłośniejszych prac tego nurtu jest pochodzący z lat 20. plakat radzieckiego wydawnictwa Gosizdat, autorstwa Aleksandra Rodczenki. W jego centralnej części widzimy słowo „książki” wychodzące z ust Lilii Brik, znanej radzieckiej artystki awangardowej.

I Want YOU for US Army

J.M. Słynny plakat Flagga z 1917 roku miał być zachętą dla rekrutów do wstępowania w szeregi amerykańskiej armii w czasach I i II wojny światowej.

Plastyk wykorzystał własny autoportret jako twarz Wuja Sama.

Lord Kitchener wzywa

Brytyjski plakat, na którym wzorowany był jego amerykański odpowiednik, przedstawia lorda Horatio Kitchenera. W 1914 roku ten charyzmatyczny minister wojny własnym wizerunkiem przyzywał rekrutów do służby.

Keep Calm and Carry On

Ten plakat, zaprojektowany przez brytyjskie Ministerstwo Informacji w 1939 roku, miał podtrzymywać obywateli na duchu podczas II Wojny Światowej.

Chociaż ostatecznie nigdy nie trafił do dystrybucji, odkryto go ponownie po 60 latach, a wtedy szalenie brytyjskie hasło „Zachowaj spokój i rób swoje” (oraz jego niezliczone trawestacje) zaczęto powszechnie umieszczać na ścierkach, ręcznikach, kubkach i koszulkach.

We Can Do It!

„We Can Do It!” („Uda nam się!”) to hasło z amerykańskiego plakatu propagandowego z okresu wojny. Powstały w 1943 roku plakat miał podnosić morale robotników.

Plakat zyskał ogromną popularność po ponownym odkryciu w latach 80. XX wieku, a prezentowana na nim postać, powszechnie znana jako „Rosie the Riveter” („Rózia Nitowaczka”), stała się symbolem feminizmu i równouprawnienia.

Święty Mikołaj i Coca-Cola

Wbrew powszechnym opiniom to nie Coca-Cola wpadła na pomysł, by Święty Mikołaj nosił się na czerwono – chociaż fortunna zbieżność z kolorystyką logo marki na pewno nikogo w firmie nie raziła.

Tym niemniej to właśnie popularnemu producentowi napojów zawdzięczamy wizerunek postawnego, jowialnego brodacza, który trwa w powszechnej świadomości aż do dziś.

Autorem rysunku w tej reklamie z 1931 roku był Haddon Sundblom.

Metropolis

Plakat klasycznego filmu SF Metropolis z 1927 roku został zaprojektowany przez niemieckiego grafika Heinza Schulza-Neudamma.

W 2005 roku oryginalną pracę wylicytowano na aukcji za kwotę 690 000 USD, co czyni ją najdroższym plakatem w historii.

See America

W czasach wielkiego kryzysu z lat 30. XX wieku amerykański prezydent Franklin D. Roosevelt wprowadził powszechny program robót publicznych mający pobudzić wzrost gospodarczy.

Przy tej okazji dano też zajęcie wielu artystom grafikom, jak Dux Alexander, który zaprojektował szereg plakatów zachęcających turystów do zwiedzania amerykańskich parków narodowych.

Kabaret

Polski grafik Wiktor Górka połączył symbole seksu i doktryn politycznych w formie swastyki zbudowanej z nóg ubranych w pończochy. Plakat promował film Kabaret z 1972 roku.

Utrzymana w konwencji musicalu akcja rozgrywa się w latach 30. XX w. w niemieckim klubie nocnym i przedstawia życie berlińskiej bohemy w złowrogim cieniu rosnącej w siłę partii nazistowskiej.

Ojczyzna wzywa!

Jeden z najbardziej pamiętnych obrazów w historii sowieckiej propagandy. Plakat przedstawia kobietę w krwistoczerwonej szacie z uniesioną lewą ręką, stojącą na czele morza bagnetów ze wzrokiem utkwionym w oczach widza. W prawej dłoni trzyma przysięgę czerwonoarmistów.

Jak się uważa, autor plakatu, Iralki Toidze, sportretował własną żonę, która w dniu rozpoczęcia niemieckiej inwazji wbiegła do jego pracowni, wykrzykując ponure wieści o wojnie. Toidze nakazał jej stanąć bez ruchu i natychmiast nakreślił szkic.

SS Normandie

Liniowiec oceaniczny SS Normandie, zbudowany w stoczni Saint-Nazaire w 1935 roku, był największym i najszybszym statkiem swych czasów.

Adolphe Cassandre stworzył plakat nawiązujący do utrzymanego w konwencji Art Deco wystroju wnętrza Normandie, ukazując majestatyczny dziób statku.

Vertigo

Plakat reklamujący słynny film Alfreda Hitchcocka „Zawrót głowy”. Jego autorem był Saul Bass, który zasłynął też jako autor animacji tytułowej. Była to bowiem pierwsza stylizowana animacja, która komponowała się z treścią filmu i wprowadzała widza w odpowiedni nastrój.

Niepokojący motyw z plakatu ukazuje dwie postacie wpadające w wir przestrzenny, który Bass narysował jako złożenie wielu figur zwanych hipotrochoidami.

Atak kobiety o 50 stopach wzrostu

Bywalcy kin zdążyli już przywyknąć do olbrzymów i przerośniętych małp, ale w 1958 roku na ekrany wszedł obraz „Attack of the 50 Foot Woman”, gdzie budzącym grozę potworem była kobieta-gigant.

Autorem warstwy graficznej plakatu był malarz realista Reynold Brown. Stworzył on wyobrażenie terroryzującej miasto kobiety o wzroście, na oko, znacznie przekraczającym tytułowe 50 stóp.

Save These Lives

W 1964 roku dziesięciu członków Afrykańskiego Kongresu Narodowego osądzono i skazano w RPA na dożywocie za działalność wywrotową. Byli wśród nich Walter Sisulu i Nelson Mandela.

Plakat z hasłem „Ocalcie ich życie” powstał na zamówienie ruchu Anti-Apartheid Movement i był elementem globalnej akcji sprzeciwu wobec spodziewanego wyroku śmierci.

Knoll

W swoim plakacie z 1970 roku dla firmy tekstylnej Knoll włoski projektant Massimo Vignelli odważył się na ciekawe eksperymenty z kolorem i pozorną głębią, układając litery tekstu warstwami. Litery zachodzą na siebie, tworząc nowe połączenia barwne, jednak nazwa firmy pozostaje czytelna.

Szczęki

Plakat Rogera Kastela w ikoniczny sposób oddaje nasz lęk przed nieznanym, ukazując moment tuż przed atakiem ogromnego drapieżcy na Chrissie Watkins.

Wprawdzie podobny motyw pierwszej ofiary śmiertelnej znalazł się też na okładce powieści Petera Benchley'a, którą Spielberg przeniósł na wielki ekran, ale to Kastelowi udało się naprawdę sugestywnie oddać przerażającą naturę bestii poprzez wyeksponowanie ogromnych rekinich kłów.

Die Gute Form

Po II Wojnie Światowej w sztuce plakatu pojawił się nowy nurt, tak zwany Międzynarodowy Styl Typograficzny. Charakteryzował się śmiałym stosowaniem bezszeryfowych krojów pisma (zwłaszcza kroju Helvetica, który stał się wschodzącą gwiazdą typografii) i zdjęć monochromatycznych, prezentując bardzo zwięzły lecz doskonale czytelny komunikat, dostosowany do wymogów globalnego rynku.

Przedstawiony plakat autorstwa Armina Hofmanna, jednego z czołowych przedstawicieli tej szkoły, stanowi najlepszy przykład omawianej stylistyki. Warto zwrócić uwagę na równomierne rozplanowanie treści.

Szwajcarska typografia

Kolejnym pionierem plakatowej typografii był Wolfgang Weingart, który zasłużył się zrehabilitowaniem chaosu.

Jego eksperymenty z drukiem offsetowym jaskrawo naruszały rozliczne zasady ustalone przez jego poprzedników, wprowadzając świat w nową erę wzornictwa postmodernistycznego.

Pacyfa

Powszechnie znany symbol pokoju narodził się w łonie brytyjskiego ruchu antynuklearnego, a jego autorem był Gerald Holtom.

Plakat powstał specjalnie z okazji pokojowego marszu na trasie od Trafalgar Square w Londynie do ośrodka badań nad bronią jądrową w Aldermaston.

Zawarte w okręgu linie odpowiadają gestom wykonywanym przez sygnalistę przy użyciu flag sygnałowych, gdy nadaje litery „N” i „D”, będące skrótem słów „nuclear disarmament” („rozbrojenie jądrowe”).

Tukan z Guinnessem

We wczesnych reklamach piwa Guinness używano zabawnych wizerunków zwierząt autorstwa Johna Gilroy'a. Najbardziej znanym z nich był tukan, który ostatecznie stał się nieodłączonym atrybutem marki Guinness.

Autorką haseł towarzyszących pracom Gilroy'a była angielska poetka, tłumaczka i pisarka Dorothy Sayers. Czas przepracowany w branży reklamowej stał się dla niej inspiracją dla powieści zatytułowanej „Zbrodnia wymaga reklamy”.

I Am A Man

3 kwietnia 1968 roku robotnicy z Memphis rozpoczęli strajk pod hasłem walki o prawo do tworzenia związków zawodowych. Bezpośrednim impulsem do buntu była śmierć dwóch czarnoskórych pracowników przedsiębiorstwa oczyszczania miasta.

Uczestnicy strajku zgromadzili się w świątyni Mason Temple, trzymając wydrukowane plansze z napisem „I Am A Man” („Jestem człowiekiem”).

To właśnie do tych 1300 osób Martin Luther King Jr. wygłosił swoje słynne kazanie „Byłem na szczycie wysokiej góry”. Następnego dnia zginął w zamachu.

Święto kukurydzy

Steve Frykholm rozpoczął karierę plastyka jako projektant plakatów zapraszających na coroczne letnie pikniki dla pracowników firmy Herman Miller, w której on sam pracował od 1970 roku.

Jego bardzo charakterystyczne sitodruki z motywami produktów spożywczych zdobyły tak wielką popularność, że stały się prawdziwą ikoną imprezy na całe 20 lat. Ostatecznie cała seria plakatów zyskała sławę i uznanie poza macierzystą firmą i doczekała się wystaw monograficznych w poważnych instytucjach kultury, jak nowojorskie Muzeum Sztuki Nowoczesnej.

Che

Podobizna Ernesto „Che” Guevary weszła do ścisłego kanonu ikon popkultury i stała się symbolem rewolucji na całym świecie.

Ten silnie kontrastowy portret przywódcy kubańskiego zrywu stworzył irlandzki artysta Jim Fitzpatrick. Uważny obserwator zauważy inicjał w postaci litery F ukrytej przez autora na ramieniu Che.

W samo południe 4 czerwca

Solidarność, pierwszy niezależny związek zawodowy w zdominowanym przez Związek Radziecki bloku wschodnim, okazał się siłą, która obaliła w Polsce monopartyjny komunizm i pchnęła kraj ku współczesnej demokracji.

Litografia autorstwa Tomasza Sarneckiego stała się symbolem pierwszych wolnych wyborów w Polsce w 1989 roku. Centralną postacią plakatu jest Gary Cooper, gwiazda z amerykańskiego westernu „W samo południe”, z plakietką Solidarności na piersi i kartą do głosowania w dłoni.

Letnie igrzyska olimpijskie 1972

Otl Aicher odpowiadał za oprawę graficzną letnich igrzysk olimpijskich w 1972 roku w Monachium. Z tej okazji przygotował oryginalne prace utrzymane w kolorystyce alpejskiej.

Kolory były zresztą używane tematycznie i stanowiły ważny element oznakowania wioski olimpijskiej, pomagając gościom odnaleźć drogę.

Aicher stworzył też dobrze znane piktogramy dyscyplin sportowych, a wzorowane na nich sylwetki ludzkie powszechnie widzi się w oznakowaniu współczesnych miast.

Partia Pracy nic nie robi

Ten plakat, stworzony przez agencję Saatchi & Saatchi na potrzeby kampanii wyborczej brytyjskiej Partii Konserwatywnej, ozdobił billboardy w Zjednoczonym Królestwie w 1979 roku. Zdaniem niektórych miał on istotny wpływ na zwycięstwo Konserwatystów nad Partią Pracy.

Nowy sposób kopiowania w biurze

Kopiarka biurowa Xerox 914 była urządzeniem absolutnie pionierskim: potrafiła powielać czarno-białe dokumenty na zwykłym papierze za dotknięciem palca.

Nasze dziecko, ważące 330 kg, trafiło do biur w 1960 roku i już na zawsze zmieniło sposób, w jaki pracuje się w biurach.

Śniadanie u Tiffany’ego

Śniadanie u Tiffany’ego to Hollywoodzka ekranizacja prozy Trumana Capote’a z pamiętną Audrey Hepburn w roli Holly Golightly.

Plakat filmowy zaprojektował amerykański plastyk Robert McGinnis w 1961 roku.

Dyptyk z Marilyn

Andy Warhol spopularyzował sitodruk w latach 1960. dzięki barwnym, pop-artowym wizerunkom celebrytów, butelek Coca-Coli i puszek zupy Campbella.

Dyptyk z Marilyn powstał w 1962 roku po śmierci gwiazdy. Przedstawia 50 wizerunków jej twarzy, 25 w kolorze i 25 jednobarwnych.

Dylan

Ten plakat autorstwa Miltona Glasera towarzyszył albumowej składance największych przebojów Boba Dylana, wydanej w 1966 roku.

Kompozycja była inspirowana autoportretem Marcela Duchampa z 1957 roku, do tego Glaser dorzucił nieco typowej dla lat 60. psychodelii w postaci kolorowej grzywy Dylana.

Bijatyka w dżungli

W 1974 roku, w ramach pojedynku o mistrzostwo świata wagi ciężkiej w boksie nazwanego „Rumble in the Jungle”, na ringu stanęli naprzeciwko siebie niepokonany wówczas mistrz świata George Foreman i rzucający mu wyzwanie Mohammad Ali.

Mecz odbył się w Kinszasie w Zairze (obecnie: Demokratyczna Republika Konga) i zakończył się zwycięstwem Alego poprzez nokaut w ósmej rundzie.

Farrah Fawcett

Jeśli ktoś był chłopcem dorastającym w latach 70., jest wielce prawdopodobne, że Farrah Fawcett zdobiła ściany jego sypialni.

Gwiazda z Aniołków Charliego zyskała wielką sławę i ten swego czasu wszechobecny plakat bardzo się do tego przyczynił.

E.T.

Plakat do klasycznego filmu Stevena Spielberga z 1982 roku przedstawia moment, w którym Elliott ze swym pozaziemskim przyjacielem przelatują na tle tarczy księżyca w drodze do lasu.

W recenzji z magazynu Empire nazwano go najbardziej magiczną chwilą w historii kina.

Mężczyzna w ciąży

Kolejna kultowa reklama społeczna agencji Saatchi & Saatchi. Plakat miał popularyzować antykoncepcję, stawiając mężczyznom przewrotne pytanie.

Wypiłeś mleko?

Pierwsze plakaty w ramach akcji „got milk” pojawiły się w latach dziewięćdziesiątych i od tamtego czasu swoje twarze przyozdobione białymi wąsami pokazała cała plejada sławnych postaci.

Kampania organizacji California Milk Processor Board odniosła wielki sukces i przyniosła ogromny wzrost spożycia mleka, nie tylko w Kalifornii. Na zdjęciu z 1996 r. widnieje baseballista Cal Ripken Jr.

Live Aid

O 13 lipca 1985 roku mówi się, że był to dzień, w którym muzyka odmieniła świat.

W Londynie i w Pensylwanii zorganizowano wtedy równoczesne koncerty rockowe, połączone w ramach transmisji na żywo, które miały na celu zbiórkę pieniędzy dla głodującej Etiopii.

Szacuje się, że do dnia dzisiejszego akcja pozwoliła zebrać ponad 230 milionów dolarów na walkę z głodem.

Silence=Death

W 1984 roku Centrum Epidemiologiczne odnotowało w Ameryce 4177 przypadków AIDS. Jednak politycy nie zająknęli się na temat epidemii ani słowem.

W reakcji na to sześciu aktywistów organizacji gejowskich w Nowym Jorku założyło projekt Silence=Death („milczenie oznacza śmierć”). W całym mieście pojawiły się plakaty z przekazem, że ten palący problem można rozwiązać tylko poprzez otwartą, publiczną dyskusję.

Różowy trójkąt odwołuje się do symbolu używanego w nazistowskich obozach do znakowania homoseksualistów. Tutaj został on odwrócony, by symbolizować wolę walki.

Some People Are Gay. Get Over It.

Czarno-białe hasło widoczne na tym plakacie („Niektórzy ludzie są gejami. Pogódź się z tym.”) powstało z inicjatywy Stonewall, największej w Europie organizacji walczącej o prawa społeczności LGBT, przy udziale 150 nauczycieli szkolnych i uczniów.

Plakat miał popularyzować kampanię Education for All, przeciwdziałającą prześladowaniom homoseksualnych uczniów w szkołach.

UNHATE

Firma odzieżowa Benetton stworzyła serię plakatów popularyzujących projekt UNHATE, mający zachęcać polityków, jak i zwykłych ludzi, do zwalczania przejawów tak zwanej „kultury nienawiści”.

Uzyskane w wyniku zręcznego montażu, prowokacyjne plakaty ukazywały wielkich współczesnego świata w scenach pocałunku: niemiecka kanclerz Angela Merkel z francuskim prezydentem Nicolasem Sarkozym, prezydent USA Barack Obama z prezydentem Wenezueli Hugo Chavezem czy też papież katolicki z Ahmedem Mohamedem el-Tayebem, imamem z meczetu Al-Azhar w Kairze.

Las / lasy / drzewo / śmierć

Plakat stworzony przez organizację World Wide Fund for Nature (WWF) za pomocą chińskich ideogramów opowiada minimalistyczną historię, mającą uświadomić zagrożenia związane z wymieraniem lasów. Trzy chińskie symbole z lewej strony dają się przetłumaczyć kolejno jako Las, Lasy i Drzewo, przy czym każdy następny jest coraz uboższy. Ostatni znak, po odarciu z liści, przestaje być symbolem pisma i staje się krzyżem.

HOPE

Popularny plakat, znany z kampanii prezydenckiej Baracka Obamy z 2008 roku, w swej oryginalnej wersji był zwykłą grafiką, którą autor Shephard Fairey po prostu sprzedał na ulicy.

Wyrazista stylistyka przywodzi na myśl szablon i korzysta z prostej palety barw złożonej z odcieni granatu, czerwieni i beżu. W dolnej części plakatu umieszczano rozmaite hasła, jak „Nadzieja”, „Zmiana”, „Postęp”.

Tylko dla dziecięcych oczu

Agencja reklamowa Grey Spain, wspólnie z hiszpańską fundacją na rzecz pomocy dzieciom ANAR, stworzyła plakat, który zwykłym przechodniom na ulicy ukazywał następujące hasło: „Czasem maltretowanie jest widoczne tylko dla dziecka, które pada jego ofiarą.”

Jednak wystarczyło obniżyć głowę i spojrzeć na plakat z perspektywy dziecka, by dojrzeć ślady pobicia na twarzy i całkiem inny komunikat: „Gdy ktoś cię skrzywdzi, zadzwoń do nas, pomożemy.”

W ten sposób mądre użycie druku soczewkowego umożliwiło fundacji dyskretne dotarcie z przekazem do dzieci w potrzebie.

Woda pitna wprost z powietrza

Ten billboard z Limy, stolicy Peru, jest kolejnym doskonałym przykładem plakatu, który nie tylko coś pokazuje, ale też coś robi. W jego wnętrzu umieszczono pięć urządzeń wyposażonych w układy filtracyjne gromadzące wodę pitną z nasyconego wilgocią powietrza.

Wilgotność atmosfery w Limie oscyluje wokół 98 procent, podczas gdy roczne opady deszczu wynoszą tam niewiele ponad centymetr. Plakat powstał z inicjatywy największej w kraju uczelni politechnicznej UTEC jako praktyczna odpowiedź na dokuczliwy problem. Jednocześnie za jego pomocą uczelnia przyciągnęła do siebie więcej studentów.

Dumb Ways to Die

Oryginalną kampanię na rzecz bezpieczeństwa sfinansowała kolej metropolitalna w australijskim Melbourne. Nieszczęsne postacie z całej serii plakatów zdołały udowodnić, że można zginąć na wiele głupich sposobów i być może zniechęciły pewną liczbę osób do nierozsądnych zachowań w pobliżu torów.

W 2012 roku plakatom towarzyszył bardzo popularny klip filmowy, a według wyników badań na wczesnym etapie kampanii stwierdzono jej zdumiewającą skuteczność: liczba wypadków i niebezpiecznych sytuacji na liniach metra spadła o 20 procent.

Zwiedzanie Marsa

Założona przez Elona Muska firma Space Exploration Technologies Corporation (SpaceX) ma w założeniu spełnić odwieczny sen ludzkości o podróży na Marsa.

Na zachętę przygotowano całą serię plakatów pobudzających wyobraźnię perspektywami przyszłej turystyki międzyplanetarnej i zwiedzania satelitów Czerwonej Planety, jej malowniczych dolin i szczytu Olympus Mons, który, wedle zapewnień, ma być „najwyższym wzniesieniem naszego układu słonecznego”.

Kiedy rezerwacja biletów?

PLAKAT NA DESER

Brat Dominik

Być może w tym przypadku nie chodzi o ratowanie życia ani o zwycięstwo w wyborach, ale ten mnich znaczył dla nas bardzo wiele.

Brat Dominik był bohaterem reklamy emitowanej przy okazji rozrywek Super Bowl w 1975 roku i został twarzą firmy Xerox na całe lata osiemdziesiąte. To on, na plakatach podobnych do przedstawionego, przynosił dobrą nowinę o tym, że nowoczesna technologia potrafi czynić cuda.